Τα φάρμακα ως εμπορικό προϊόν

Συντάκτης: Νικόλαος Καρβούνης,  ογκολόγος παθολόγος ΕΑΝΠ Μεταξά

Για την Ευρώπη των 27 είναι ξεκάθαρο, το φάρμακο ορίζεται ως εμπορικό προϊόν (1). Δουλειά του art director (σε μια φαρμακευτική διαφήμιση) είναι το μήνυμα να είναι υπαινικτικό, να κλείνει το μάτι στον καταναλωτή σε μια σχέση συμμετοχική, με μια δόση συνενοχής, ότι καταλαβαινόμαστε τώρα. Η διαδρομή μπορεί να είναι υποδόρια αλλά και ενδοφλέβια, θυμηθείτε το αντικαρκινικό φάρμακο Trustuzemab (σε μετάφραση: εμπιστευτείτε τη χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων) και πλείστα άλλα παραδείγματα. Ισως δεν θα πρέπει να κολλάμε σ’ αυτά, αν πίσω από τις λέξεις με την παιγνιώδη διάθεση των διαφημιστών δεν βρισκόταν μια ασφαλιστική δικλίδα με ρυθμιστικές αρχές (ευρωπαϊκές ή εθνικές) που ελέγχουν μια κολοσσιαία βιομηχανία. Γιατί είναι πολλά που ενοχλούν.

Είναι γεγονός ότι το 80% της έρευνας για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων γίνεται από ιδιωτικές φαρμακευτικές εταιρείες με ομολογουμένως μεγάλα ρίσκα αλλά με τελικό κριτήριο το εμπορικό κέρδος.

Τα οικονομικά μεγέθη δαπανών (δημόσιων ή ιδιωτικών) για την Υγεία είναι τρομακτικά. Αναλογιστείτε ότι για τις ΗΠΑ για το 2014 ήταν 2,6 τρισεκατομμύρια ή 17,6% του ΑΕΠ.

Ο ρόλος των ρυθμιστικών αρχών για την αξιολόγηση του συνόλου της περίθαλψης (Health Technology Assessments) -στη χώρα μας δεν υπάρχει τέτοιος θεσμός- δίνει αφορμές για πολλά ερωτήματα.

Κατευθυντήριες γραμμές που ορίζονται από αυτές (ΕΜΕΑ για την Ευρώπη) έχουν τον χαρακτήρα της υπερβολής, π.χ. εισήγηση για τη χορήγηση φαρμάκου με στατιστικό όφελος επιβίωσης 15 ημερών (που τελικά αποσύρθηκε), γιατί πραγματικά αρκετές φορές επαληθεύεται το Sergei Bubka Effect (2).

Ενα εκρηκτικό μείγμα για τις οικονομίες τις Ευρώπης είναι το συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65 (άρα αυξημένη νοσηρότητα) και η εκθετική αύξηση των δαπανών στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (με πρωτοπόρο τον καρκίνο)3.

Ποιες είναι οι προβλέψεις; Το 2025 θα χρεοκοπήσουν τα Εθνικά Συστήματα Υγείας και των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών. Οι καιροί το καλούν, κάτι πρέπει να γίνει.

Στο πρόσφατο ASCO αναγγέλθηκε από τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ το πρόγραμμα Cancer Moonshot 2020, 50 χρόνια μετά το φιλόδοξο War on Cancer του Νίξον.

Υπάρχει ενθουσιασμός, αλλά πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η βασική έρευνα, οι κλινικές μελέτες (4) και η πρόοδος πρέπει να είναι ασθενοκεντρικές, να αξίζουν τα λεφτά τους και όλη η διαχείριση να γίνεται με διαφάνεια.

Πρέπει να δούμε όλο το πλάνο από την αρχή. Προσδοκούμε πολλά από την πρόσφατη συνάντηση στην Αθήνα των υπουργών Υγείας του ευρωπαϊκού Νότου.

Ειδικά στη χώρα μας, είναι μεγάλη στρέβλωση η στόχευση σε πανάκριβες φαρμακευτικές παροχές (υπακούοντας σε κατευθυντήριες γραμμές του ΕΜΕΑ) παραγνωρίζοντας ελλείψεις σε υγειονομικό υλικό μικρότατης αξίας, όπως γάντια και μη κάλυψη δαπανών για την κίνηση ασθενοφόρων ή την καθαριότητα.

Η άνετη και αβασάνιστη παροχή νέων πανάκριβων αντικαρκινικών φαρμάκων προξένησε μεγάλη κατάπληξη στον J. Crown, ογκολόγο και γερουσιαστή του ιρλανδικού Κοινοβουλίου (5). Μια πρακτική που δεν ακολουθεί η χώρα του, που ως γνωστόν βγήκε από τα μνημόνια.

Πώς να συγκεράσουμε τα πράγματα όταν οι πολίτες θεωρούν το φάρμακο κοινωνικό αγαθό, ενώ η αγορά εμπορικό προϊόν; Ποιον πείθει όταν αυτή προβάλλει την κοινωνική αξία μιας φαρμακευτικής αγωγής και παράλληλα διατηρεί μια πανάκριβη, απαράδεκτη και εκβιαστική τιμολογιακή πολιτική κόστους;

Είναι ανατριχιαστική η αβασάνιστη συνηγορία αυτής της πολιτικής, όπως διατυπώθηκε από επίσημα χείλη από το βήμα του πρόσφατου συνεδρίου ογκολογίας της ΕΟΠΕ (Ιωάννινα, Μάιος 2016): «Δεν με ενδιαφέρει για το τι γίνεται με άλλα θέματα περίθαλψης, το φάρμακό του, όμως, θα το πάρει».

Πώς όμως θα βρεθούν πόροι για την πρωτοβάθμια περίθαλψη, την πρόληψη, την ψυχική υγεία κ.ά.; Ακόμα πιο τραγική ήταν η άποψη καθηγητού Ογκολογίας ότι «όλοι έχουμε λερωμένη τη φωλιά μας», ως απάντηση στο σχόλιο γιατί δεν μας δόθηκαν στοιχεία για την ανάλυση κόστους-οφέλους στα καινοτόμα πανάκριβα φάρμακα.

Οσο για τους ασθενείς υπάρχει τεκμηριωμένη μελέτη (6) όπου η επιθυμία να πληρώσουν (Wiliness To Pay =WTP) για την περίθαλψή τους μεταφράζεται σε όφελος επιβίωσής τους.

Παγιδευμένοι λοιπόν, γιατί η WTP έχει το αντεστραμμένο είδωλο της PTW=Payment for Trade’s Well-being (πληρωμή για το καλό της αγοράς). Παράταση ζωής που εξαργυρώνεται με εξοργιστική παράταση παράλογων κερδών με φάρμακα που σπάνε τα ταμεία (Blockbuster drugs).

Σκεφτείτε αυτήν την τεκμηριωμένη διαστροφή να οδεύει ερήμην της κοινωνίας. Αναρωτηθείτε τι σηματοδοτεί η έκπληξη ασθενούς (πραγματικό γεγονός στο Νοσοκομείο Μεταξά): «Δηλαδή, γιατρέ μου, τώρα κυκλοφορούν στις φλέβες μου 9.000 ευρώ και δεν έχω 9 ευρώ στη τσέπη;».

Σημειώσεις:

1. European Commission: Health and Consumers Directorate General, Procedures for marketing authorization, June 2013.

2. Επανειλημμένες καταρρίψεις (14 σε δύο χρόνια) του παγκοσμίου ρεκόρ άλματος επί κοντώ, πόντο πόντο κάθε φορά με αδρά αμοιβή, ενώ ενδεχομένως είχε τη δυνατότητα να εξαντλήσει μια και έξω τα όριά του.

3. Υφαντόπουλος Ι, Πολιτική βασισμένη σε τεκμήρια: 1ο Συνέδριο «Πολιτική και διαχείριση του καρκίνου, βέλτιστη πρακτική vs οικονομικοί περιορισμοί». Αθήνα, Ιούνιος 2016.

4. Giaziou P, Altman DG et al. Reducing waste from incomplete or unusable reports of biomedical research, Lancet 2014; 383: 267-76.

5. Crown J, Επιστημονικό Forum: Τα νέα φάρμακα στην Ογκολογία, Αθήνα, Μάιος 2016.

6. Guideline for the use of growth factors in the elderly. Report from the 2nd SIOG. Oncology Review, 2001; 16 (Suppl):1-4