Η επιρροή των social media στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ

Αρθρο στο ΑΠΕ-ΜΠΕ του Γιώργου Σακελλαρίου*

Την αυξανόμενη δυναμική των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media) στην πληροφόρηση των πολιτών αλλά και γενικότερα στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης καταδεικνύουν οι εκλογές στις ΗΠΑ. Μέσα στον Οκτώβριο, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, με αφορμή τις προεδρικές εκλογές, έσπασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ, καθώς οι ψηφοφόροι πόσταραν 367 εκατομμύρια φορές σχετικά με τον Ντόναλντ Τραμπ και 300 εκατομμύρια φορές σχετικά με τη Χίλαρι Κλίντον. Με τη συμμετοχή σημαντικού τμήματος του πληθυσμού των ΗΠΑ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι δύο υποψήφιοι είχαν την ευκαιρία να προωθήσουν την πολιτική τους εκστρατεία και να «χτυπήσουν» τους αντιπάλους τους.

Σύμφωνα με στοιχεία του twitter, την ημέρα των εκλογών, από τις 8 π.μ. (ώρα Ελλάδας) μέχρι και την επίσημη ανακοίνωση της νίκης του Ντόναλντ Τραμπ, έγιναν περισσότερα από 75 εκατ. tweets, αριθμός πολύ μεγαλύτερος από τα 31 εκατ. που είχαν αναρτηθεί την ημέρα των εκλογών του 2012. Την ίδια ώρα, το facebook ανακοίνωσε ότι περισσότεροι από 115 εκατ. άνθρωποι έκαναν 716 εκατ. likes, posts, comments και shares σχετικά με τις εκλογές στις ΗΠΑ.

Και μόνο από τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα μέσο πληροφόρησης με πολύ μεγάλη δυναμική και εμβέλεια. Τον λόγο που συμβαίνει αυτό μπορούμε να τον αναζητήσουμε στη «φύση» και στον τρόπο που είναι δομημένα. Αποτελούν -όπως φαίνεται- μια άμεση μορφή επικοινωνίας, κάτι που δημιουργεί μια γέφυρα οικειότητας ανάμεσα στους ψηφοφόρους και τους πολιτικούς, κάτι που δεν υπήρχε μέχρι τώρα. Ταυτόχρονα, συνιστούν φωνή ελεύθερης έκφρασης, μέσα από την οποία οι χρήστες μπορούν να δηλώσουν την άποψή τους, κάτι που τα κάνει πιο ελκυστικά, πολύ περισσότερο στις ΗΠΑ, όπου οι πολίτες μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε αυτά.

Στη συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση, μπορούμε να πούμε ότι το επικοινωνιακό παιχνίδι στο πεδίο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης το «έπαιξε» καλυτέρα ο Ντόναλντ Τραμπ, κάτι που ενίσχυσε σημαντικά τη θέση του και εκτόξευσε τις πιθανότητες για τη νίκη του.

Όπως σημειώνει ο επιχειρηματίας Άρον Μπανκς, βασικός χρηματοδότης της καμπάνιας του brexit, «πρέπει να συνδεθείς με τους ανθρώπους συναισθηματικά, κάτι που μπορείς να κάνεις με τα social media».

Μερικούς μήνες πριν από τη μεγάλη εκλογική επιτυχία του Τραμπ, βίντεο που είχε αναρτηθεί στην αρχική σελίδα του facebook με τίτλο «Are you concerned about the amount of crime committed in the USA by Foreign Criminals» και κατακλείδα «Isn΄t it time to take back control», είχε «χτυπηθεί» 1,6 εκατ. φορές.

Σύμφωνα με τον Ντέιβ Μαρινάκιο, διευθύνοντα σύμβουλο και συνιδρυτή της εταιρείας Επικοινωνιών και Μάρκετινγκ LMO, οι εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επηρεάσουν περισσότερο από τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης, καθώς μπορεί να εμπλακεί πολύ μεγαλύτερο τμήμα του εκλογικού σώματος και να επηρεαστεί από τη διαδραστική μετάδοση των πληροφοριών, με ταυτόχρονη συμμετοχή στην έκφραση των απόψεων και τους σχολιασμούς.

H εταιρεία συμβούλων επικοινωνιών και στρατηγικής Goddar Gunster υποστηρίζει ότι η «ρεαλιστική» επιχειρηματολογία δεν είναι αποτελεσματική και ότι ο καλύτερος τρόπος να διεγείρεις τα συναισθήματα των ανθρώπων είναι μέσω πολλών, έστω και μη έγκυρων, δημοσιεύσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πλήττοντας τον αντίπαλό σου και δημιουργώντας θόρυβο που θα σκεπάσει την αξιοπιστία του, κάτι που ακολούθησε πιστά ο Ντόναλντ Τραμπ και όχι η Χίλαρι Κλίντον.

Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό «American journal of infection control» έδειξε ότι όσο πιο ανακριβής είναι μία ιστορία ή ένα «ποστ», τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να αποκτήσει φήμη και να γίνει πιο πιστευτό. Τρανό παράδειγμα η ιστοσελίδα του facebook, «freedom daily», η οποία «συνδέθηκε» με την επίσημη εφημερίδα freedom daily.

Στην εν λόγω ιστοσελίδα δημοσιεύτηκε άρθρο που συνοδευόταν από βίντεο με τίτλο «Two White Men Doused With Gasoline, Set On FIRE By Blacks ? Media CENSORED». Το βίντεο, παρουσιάζοντας υποτιθέμενα αληθινά γεγονότα, εξαπέλυε επίθεση ρατσιστικού περιεχομένου εναντίον των μαύρων, ενώ το άρθρο μετέφερε την άποψη ότι παλαιότερα, όταν η Αμερική ήταν «σπουδαία», δεν θα συνέβαινε ποτέ κάτι τέτοιο, παραπέμποντας σαφώς στο λογότυπο της προεκλογικής καμπάνιας του Τραμπ «make America great again».

Ωστόσο, η επίσημη εφημερίδα δεν επιβεβαίωσε το γεγονός με τον τρόπο που παρουσιάστηκε στο βίντεο. Το δε περιστατικό είχε καλυφθεί δημοσιογραφικά από το CNN και, σε αντίθεση με αυτά που υποστήριζε η εν λόγω σελίδα του facebook, ουδόλως είχε αποσιωπηθεί από τα μέσα ενημέρωσης, τα οποία αποσαφήνισαν ότι κανένας λευκός δεν δέχθηκε επίθεση από μαύρους. Παρόλα αυτά, το βίντεο είχε τεράστια απήχηση και αναδημοσιεύτηκε χιλιάδες φορές, σε διάφορα προφίλ, με οργισμένα σχόλια κατά του πληθυσμού των Αφροαμερικανών.

Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Κέι, ειδικό εισηγητή του ΟΗΕ για την Ελευθερία του Λόγου και του Τύπου, «υπάρχει κάποια μείωση στη σημασία της πραγματικότητας, και αυτό είναι συνδεδεμένο με την ψηφιακή εποχή. Ξεκίνησε ακόμη νωρίτερα, στην αναλογική εποχή, με την αμφισβήτηση της επιστήμης όσον αφορά την υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενίσχυσαν αυτό το φαινόμενο». Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Τραμπ είναι υποστηρικτής της λεγόμενης συνωμοσίας για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, κάτι που προπαγάνδισε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και που αύξησε τη δημοφιλία του.

Σημαντικό ρόλο στην επικράτηση του Tραμπ είχε, όπως φαίνεται, και ο Ντάνιελ Σκαβίνο Τζούνιορ, υπεύθυνος του τομέα μέσων κοινωνικής δικτύωσης της προεκλογικής εκστρατείας του νεοεκλεγέντος προέδρου. Ο Σκαβίνο δημιούργησε ένα σαρωτικό κλίμα, επικεντρωνόμενος σε μία μαξιμαλιστική εκστρατεία με ανυπόστατες κατηγορίες και προσβολές κατά της Χίλαρι Κλίντον, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί σύγχυση στους ψηφοφόρους. Στην καμπάνια αυτή, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «είδαν» ιστορίες συνωμοσίας κατά της Κλίντον, όπως για την κατάσταση της υγείας της, ώστε να υπονομευθεί η ικανότητά της να ηγηθεί, ενώ «πιπεράτη» ήταν και η υποτιθέμενη απόπειρα δολοφονίας του Τραμπ.

Άλλωστε, μέσα από τα social media διαδόθηκαν και ψευδείς κατηγορίες για τον πρόεδρο Ομπάμα και το πιστοποιητικό γέννησής του, σε μία προσπάθεια να προβληθεί η αντισυστημική του πλευρά και να πληγεί η «καθαρότητά» του σε σχέση με την «καθαρότητα» του ρεπουμπλικανού υποψήφιου. Μάλιστα, υποστηρίζεται ότι μία από τις στρατηγικές του Σκαβίνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ήταν η εσκεμμένη προτίμηση ορθογραφικών λαθών, προκειμένου να υπάρχει ταύτιση με τους ψηφοφόρους χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και να δίδεται η εντύπωση ενός πιο «αυθεντικού» ανθρώπου που του ξεφεύγουν πράγματα. Η επιλογή οπτικής επικοινωνίας με λαϊκό ύφος είναι διακριτή και στα «πόστερ» που συνόδευσαν τη μαξιμαλιστική καμπάνια του Τραμπ.

Το συμπέρασμα στο οποίο οδηγούμαστε είναι ότι η επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ήταν καίριας σημασίας για την εκλογή του Τραμπ και καταλυτική στην εκλογική διαδικασία, πολύ περισσότερο από κάθε άλλη φορά στο παρελθόν. Όσο, δε, εξελίσσεται η τεχνολογία στο μέλλον θα παρατηρούμε την αυξανομένη χρήση αυτών των μέσων, τα οποία θα αποτελέσουν τον καλύτερο τρόπο πειθούς και κατεύθυνσης της κοινής γνώμης. Πέρα από κάθε εφημερίδα και τηλεοπτική προβολή, φαίνεται ότι οι άνθρωποι έχουν «αδυναμία» σε αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας.

* Ο Γιώργος Σακελλαρίου είναι Μηχανικός Πληροφορικών Συστημάτων, Σύμβουλος Επιχειρήσεων, μέλος της Κίνησης Ιδεών & Δράσης ΠΡΑΤΤΩ.