To δημόσιο χρέος ως υπόθεση του λαού

Συντάκτης: Θεόδωρος Γεωργίου*

Το τελευταίο διάστημα οι συζητήσεις για το «ελληνικό ζήτημα» και για το ελληνικό δημόσιο χρέος και τη διευθέτησή του στην παγκόσμια δημόσια σφαίρα αποκτούν περισσότερο αναλυτικό και εμπεριστατωμένο χαρακτήρα. Στις συζητήσεις αυτές συμμετέχουν ειδικοί επιστήμονες, στοχαστές, πολιτικοί αναλυτές και πολιτικοί, οι οποίοι προτείνουν λύσεις για το σχετικό ζήτημα.

Το σημαντικότερο, οι θεσμοί, οι οποίοι συμμετέχουν στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα των μνημονίων, και προ πάντων το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) θέτει το ζήτημα της διευθέτησης του χρέους ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει αναλάβει την πρωτοβουλία να θέσει το ζήτημα του χρέους κατά το επόμενο διάστημα ως το κατ’ εξοχήν ζήτημα στις σχέσεις διαμεσολάβησης ανάμεσα στην ελληνική πολιτική κοινωνία και τους θεσμούς, δηλαδή τους εταίρους-δανειστές.

Οι περισσότεροι πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν την πολιτική συγκυρία των διαδοχικών κοινοβουλευτικών εκλογών σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή προεδρικών εκλογών και τονίζουν ότι η διατύπωση του αιτήματος να αναδιαρθρωθεί το ελληνικό δημόσιο χρέος, ενδεχομένως, να πέσει στο κενό. Από την άλλη, οι συνεχείς δημόσιες δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας διαμορφώνουν αρνητικό κλίμα.

Ομως τα πράγματα για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως είναι το χρέος για μια πολιτική κοινωνία δεν μπορεί να εντάσσονται σε μια ευκαιριακή λογική, ούτε να εξαρτώνται από τις διακυμάνσεις της κοινής γνώμης όπως αυτή καταγράφεται ατύπως σε συστήματα ελέγχου και επιτήρησης.

Τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι δημοκρατικά κράτη δικαίου. Οργανώνονται ως κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, στις οποίες λειτουργούν όργανα και συλλογικότητες που ανάγονται στην πρώτιστη αρχή της «λαϊκής κυριαρχίας» σύμφωνα με όλα τα ευρωπαϊκά Συντάγματα. Ολες οι πολιτικές αποφάσεις και πολιτικές πράξεις θεμελιώνονται στην αρχή της «λαϊκής κυριαρχίας».

Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι ο όρος «λαός» είναι ένα μεταφυσικό κατάλοιπο στις σύγχρονες ορθολογικές κοινωνίες, αλλά στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με άτομα, τα οποία αυτοπροσδιορίζονται ως πολίτες που συμμετέχουν μαζί με τους πολιτικούς (τους αντιπροσώπους) στη συγκρότηση της κοινωνίας ως πολιτικής οντότητας.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: Το χρέος, το οποίο η ελληνική κυβέρνηση θέτει ως πρόβλημα προς διευθέτηση προς τους θεσμούς, δεν αφορά τον λαό, τους πολίτες, όλους εμάς; Στην ερώτηση καλούμαστε όλοι μας, ο καθένας ξεχωριστά και όλοι ως «λαός», να απαντήσουμε και η απάντηση την οποία θα δώσουμε θα καθορίσει το μέλλον μας ως κοινωνίας στο επίπεδο του κοινωνικού βιόκοσμου και ως πολιτικής κοινωνίας (δηλαδή θα κριθεί η πραγματολογική δυνατότητά μας εάν μπορούμε να συγκροτούμε πολιτική κοινωνία κατά τον Αριστοτέλη).

Με άλλα λόγια, υποστηρίζω ότι η διαμάχη ανάμεσα στο ΔΝΤ και τον Σόιμπλε εάν και γιατί η ελληνική κοινωνία μπορεί και δικαιούται να ζητήσει σ’ αυτή τη συγκυρία τη διευθέτηση του δημόσιου χρέους της δεν μας αφορά ως πολιτική οντότητα. Η ελληνική κοινωνία ως πολιτικό υποκείμενο (μέσω του πρωθυπουργού) έλαβε την απόφαση να θέσει προς συζήτηση το ζήτημα του χρέους εντός του πλαισίου των διαβουλεύσεων στο επίπεδο των θεσμών.

Το ζήτημα όμως για εμάς τους πολίτες είναι άλλο και δεν είναι μεθοδολογικό. Εάν το δημόσιο χρέος σε συνειδησιακό επίπεδο δεν καταστεί υπόθεση του λαού, τότε θα αποτελέσει αντικείμενο τεχνοκρατικής διαχείρισης και όλοι μας θα εμπλακούμε σ’ έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίο δεν θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε ποτέ.

Οπως συνέβη και με τα μνημόνια, τα οποία ως τεχνοκρατικά σχέδια στόχευαν στην επίλυση της δημοσιονομικής κρίσης και αντί για την εξυγίανση οδήγησαν την ελληνική κοινωνία στη φτώχεια, το ίδιο θα συμβεί και με το πρόγραμμα της διευθέτησης του χρέους, εάν αυτό το πρόγραμμα δεν είναι πολιτικό, δηλαδή εάν δεν είναι υπόθεση του λαού, τελικά εάν δεν θεμελιώνεται στην αρχή της «λαϊκής κυριαρχίας» θα καταλήξει σε αντίθετα αποτελέσματα.

Τώρα που επεξεργαζόμαστε το πρόγραμμα της διευθέτησης του χρέους χρειάζεται να λάβουμε ως πολιτικό υποκείμενο δύο πράγματα υπόψη μας: πρώτον, ότι οι διαβουλεύσεις μπορεί να διεξάγονται, όπως προβλέπεται από τις συμφωνίες, εντός του πλαισίου των διαπραγματεύσεων με τους θεσμούς, αλλά το χρέος ως κατ’ εξοχήν πολιτικό ζήτημα επιβάλλεται να επιλυθεί με πολιτικά μέσα.

Δεν μπορεί και στην περίπτωση του χρέους να επαναληφθεί το δίλημμα «πολιτική ή τεχνοκρατία», όπως συνέβη στην περίπτωση του δημοσιονομικού ζητήματος με αποτέλεσμα να φορτωθούν η ελληνική κοινωνία και οικονομία τα τεχνοκρατικά μνημόνια.

Και δεύτερον, ότι η ελληνική πολιτική κοινωνία μέσω του ζητήματος της διευθέτησης του χρέους της «παίζει κορόνα-γράμματα» τη συνειδησιακή και την πολιτική συγκρότησή της. Αποφασίσαμε λοιπόν ως πολιτική κοινωνία να θέσουμε το ζήτημα του χρέους και δεν επιτρέπεται εκ των πραγμάτων σε κανέναν πολιτικό δρώντα (όσο ισχυρός και εάν αισθάνεται ο ίδιος στην ευρωζώνη) να θέτει εμπόδια.

Το ζήτημα του χρέους τίθεται προς διαβούλευση στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων με τους θεσμούς και ταυτόχρονα οι Ελληνες πολίτες απαιτούν να συμμετάσχουν στις συζητήσεις επειδή κρίνουν ότι είναι δική τους υπόθεση.

* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης