Επικίνδυνη κρίση στον αραβικό κόσμο UPD

Ο σεΐχης του Κατάρ Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι | AP Photo/Osama Faisal, File

Συντάκτης: efsyn.gr

Τρεις χώρες του Κόλπου -η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν- αλλά και η Αίγυπτος ανακοίνωσαν ότι διακόπτουν τις διπλωματικές σχέσεις τους με το Κατάρ, κατηγορώντας το εμιράτο ότι αποσταθεροποιεί την περιοχή, παρέχοντας υποστήριξη σε τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως το Ισλαμικό κράτος.

Η συντονισμένη κίνηση - στην οποία προσχώρησαν αργότερα και η Υεμένη αλλά και η κυβέρνηση της Λιβύης- δημιούργησε ένα δραματικό ρήγμα μεταξύ των αραβικών χωρών, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι μέλη του ΟΠΕΚ. 

Σύμφωνα με το κρατικό Σαουδαραβικό πρακτορείο ειδήσεων SPA, το Ριάντ έκλεισε τα σύνορά του, αποκόπτοντας και απομονώνοντας σε μεγάλο βαθμό το Κατάρ, από ξηράς, αέρος και θαλάσσης.

Επικαλούμενο αξιωματούχους, το SPA ανέφερε ότι η κίνηση αποσκοπεί στην «προστασία της εθνικής ασφάλειας της Σαουδικής Αραβίας από τους κινδύνους του εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας».

Η χωρίς προηγούμενο κίνηση είναι η πιο σοβαρή κρίση μέχρι στιγμής μεταξύ των ισχυρών χωρών του Κόλπου και στενών συμμάχων των ΗΠΑ.

Η ένταση κλιμακώθηκε δύο εβδομάδες μετά την απαγόρευση λειτουργίας που επέβαλαν οι ίδιες χώρες στα ΜΜΕ του Κατάρ, επικαλούμενες δηλώσεις του εμίρη του Κατάρ, με τις οποίες ο Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι εμφανιζόταν να επικρίνει τη Σαουδική Αραβία. 

«Δεν υπάρχει λογική πίσω από την εχθρότητα των Αράβων προς το Ιράν, ενώ οι σχέσεις της Ντόχα με το Ισραήλ είναι καλές», φέρεται να είπε ο αλ Θάνι, εμφανιζόμενος να μιλάει και με καλά λόγια και για τη Χεζμπολά, που στηρίζεται από την Τεχεράνη. 

Το Κατάρ υποστήριξε ότι οι δηλώσεις αυτές -που αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο- ήταν «ψεύτικες», «κατασκευασμένες» και έκανε λόγο για ένα «επαίσχυντο κυβερνο-έγκλημα».

Στην ιστορία παρενέβη και το Ιράν βλέποντας δάκτυλο των ΗΠΑ πίσω από την κλιμάκωση των εντάσεων.

«Αυτό που συμβαίνει είναι τα πρώτα αποτέλεσματα του "χορού των σπαθιών"» έγραψε στο Twitter ο εκπρόσωπος του προέδρου Χασάν Ρουχανί, αναφερόμενος στο στιγμιότυπο από την επίσκεψη του Τραμπ στη Σαουδική Αραβία όπου ο Αμερικανός πρόεδρος αξιωματούχοι του συμμετείχαν στον παραδοσιακό «χορό» πλάι στους Σαουδάραβες οικοδεσπότες τους.

Ο Ντόναλντ Τραμπ στο χορό των σπαθιών στο παλάτι  Murabba του Ριάντ AP Photo/Evan Vucci

Στο ταξίδι αυτό ο Τραμπ είχε ζητήσει από τις μουσουλμανικές χώρες να σταθούν ενωμένες απέναντι στον ισλαμικό εξτρεμισμό, ξεχωρίζοντας το Ιράν ως βασική πηγή χρηματοδότησης και ενίσχυσης των εξτρεμιστικών οργανώσεων.

Οι τελευταίες εξελίξεις στην κρίση

Από την ώρα που ξέσπασε η κρίση, επικρατεί ένας διπλωματικός πυρετός, ώστε να εκτονωθούν τα πράγματα. Έως αργά το βράδυ της Δευτέρας:

● Ανώτατος αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε ότι η Ουάσιγκτον δεν επιθυμεί να δει μια «μόνιμη ρήξη» μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Επισήμανε ωστόσο ότι οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν «ότι η συμπεριφορά του Κατάρ είναι σε πολλούς τομείς αρκετά ανησυχητική, όχι μονάχα προς τους γείτονές μας στον Κόλπο αλλά και προς τις ΗΠΑ. Θέλουμε να τους οδηγήσουμε στη σωστή κατεύθυνση».

● Ο σεΐχης του Κουβέιτ, Σαμπάχ αλ Αχμάντ αλ Τζαμπέρ αλ Σαμπάχ «διατύπωσε την ευχή» ο μονάρχης του Κατάρ «να εργαστεί για την εκτόνωση της έντασης και να αποφύγει να λάβει οποιαδήποτε απόφαση που θα οδηγούσε ενδεχομένως στην κλιμάκωση» σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων του Κουβέιτ Kuna.

● Έπειτα από τηλεφωνική επικοινωνία με τον υπουργός Εξωτερικών του Κατάρ, σεΐχη αλ Τάνι, ο Σεργκέι Λαβρόφ, εξέφρασε την έκκληση της Μόσχας οι διαφορές μεταξύ των αραβικών χωρών «να ξεπεραστούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, εντός των ορίων ενός αμοιβαία σεβαστού διαλόγου ενώπιον των πρωτόγονων προκλήσεων που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, ιδίως, την απειλή της τρομοκρατίας».

● Από τις ΗΠΑ, αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, διαμήνυσε ότι η συνεργασία με τις χώρες του Κόλπου είναι «απίστευτα σημαντική» για τις ΗΠΑ. Όπως είπε «όλες μας οι σχέσεις στον Κόλπο είναι απίστευτα σημαντικές και βασιζόμαστε στα εμπλεκόμενα μέρη προκειμένου να βρουν έναν τρόπο να επιλύσουν τις διαφορές τους το συντομότερο».

● H Σαουδική Αραβία προχώρησε στο κλείσιμο των γραφείων του τηλεοπτικού δικτύου του Κατάρ Al Jazeera. «Το υπουργείο Ενημέρωσης έκλεισε τα γραφεία του τηλεοπτικού δικτύου Al Jazeera και ανακάλεσε την άδειά του», σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Spa.

● Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποφάσισαν να δώσουν περιθώριο 48 ωρών στους διπλωμάτες και δυο εβδομάδες στους πολίτες και επισκέπτες από το Κατάρ να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους. Την ίδια απόφαση ανακοίνωσε αργότερα και το Κάιρο.  Το Αμπού Ντάμπι κατηγόρησε το Κατάρ ότι «στηρίζει και χρηματοδοτεί την τρομοκρατία, τον εξτρεμισμό και τις σχισματικές οργανώσεις», όπως ανέφερε το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων των Εμιράτων, WAM. 

● Από την πλευρά του το Κατάρ ζήτησε από τους πολίτες του να συμμορφωθούν με την απόφαση του Αμπου Ντάμπι. Οσοι δεν μπορούν να ταξιδέψουν απευθείας στο Κατάρ, μπορούν να επιστρέψουν μέσω του Ομάν ή του Κουβέιτ αναφέρει η σχετική ανακοίνωση της πρεσβείας.

● Η κρατική αεροπορική εταιρεία των Εμιράτων, Etihad Airways, καθώς και η Emirates Airline του Ντουμπάι αλλά και η ετιαρεία χαμηλού κόστους Flydubai ανακοίνωσαν ότι αναστέλλουν «μέχρι νεωτέρας» όλες τις πτήσεις της από και προς την Ντόχα από σήμερα.

● Το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων του Μπαχρέιν μετέδωσε ότι η χώρα κόβει τους δεσμούς με το Κατάρ διότι «απειλεί την ασφάλεια και τη σταθερότητα του Μπαχρέιν και αναμειγνύεται στις εσωτερικές του υποθέσεις». 

● Η στρατιωτική συμμαχία υπό τη Σαουδική Αραβία που επιχειρεί στην Υεμένη -μετέδωσε το SPA- εκδίωξε το Κατάρ από τους κόλπους της επειδή το εμιράτο «ακολουθεί πρακτικές που ενδυναμώνουν την τρομοκρατία», υποστηρίζει οργανώσεις «συμπεριλαμβανομένων της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού κράτους», καθώς και επειδή «διατηρεί επαφές με ένοπλους αντάρτες». Το Κατάρ είναι αυτό που παρέχει τα μαχητικά αεροσκάφη για τις αεροπορικές επιδρομές της συμμαχίας στην Υεμένη.  

● Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον παρότρυνε τις χώρες να λύσουν τις διαφορές τους με διάλογο. Το Κατάρ φιλοξενεί στην αεροπορική βάση al-Udeid την κεντρική διοίκηση των αμερικανικών δυνάμεων και περίπου 10.000 Αμερικανούς στρατιώτες. Δεν είναι σαφές πώς η απόφαση θα επηρεάσει και τις επιχειρήσεις των Αμερικανών. 

Χάρτης του Κατάρ

Το εμιράτο, που πρόκειται να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο το 2022, μέχρι τώρα δεν έχει σχολιάσει επίσημα τις τελευταίες εξελίξεις.  

Δεν είναι ακόμα σαφές πώς η κρίση αυτή θα επηρεάσει τις Αερογραμμές του Κατάρ, μία από τις μεγαλύτερες στην περιοχή που πραγματοποιεί πολλά δρομολόγια μέσω του εναέριου χώρου της Σαουδικής Αραβίας. Η Qatar Airways, πάντως, δεν απάντησε σε αίτημα του Associated Press να σχολιάσει τις εξελίξεις.

Μέχρι και σήμερα το Κατάρ δεν φαινόταν να ενοχλείται πολύ από την κλιμακούμενη ένταση με τους γείτονές του. Χαρακτηριστικό είναι ότι πριν από λίγες ημέρες, στις 27 Μαΐου, ο εμίρης του, Αλ Θάνι, κάλεσε τον Ιρανό πρόεδρο Ρουχανί για να τον συγχαρεί για την επανεκλογή του.

Το τηλεφώνημα ήταν μια σαφής, δημόσια απάντηση στις προσπάθειες της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας να αναγκάσει το Κατάρ να ακολουθήσει την πολιτική της κατά του σιιτικού Ιράν, που το θεωρεί τον No.1 εχθρό της και απειλή για τη σταθερότητα στην περιοχή. 

Το Ριάντ

Ο βασιλιάς της Σουαδικής Αραβίας Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ αλ Σαούντ (αριστερά) με τον διάδοχο του θρόνου Ο βασιλιάς της Σουαδικής Αραβίας Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ αλ Σαούντ | Saudi Press Agency via AP

Η Σαουδική Αραβία κατηγόρησε το Κατάρ ότι υποστηρίζει μαχητικές οργανώσεις και διαδίδει τη βίαιη ιδεολογία τους, προφανής αναφορά στο κρατικό δορυφορικό δίκτυο του Κατάρ, Αλ Τζαζίρα.

«Το Κατάρ εναγκαλίζεται πολλές τρομοκρατικές και σεχταριστικές οργανώσεις που έχουν στόχο να διαταράξουν τη σταθερότητα στην περιοχή, περιλαμβανομένων των Αδελφών Μουσουλμάνων, του ISIS (Ισλαμικό Κράτος) και της Αλ-Κάιντα, και προωθεί διαρκώς το μήνυμα και τις μηχανορραφίες αυτών των οργανώσεων μέσω των μέσων ενημέρωσής του», μετέδωσε το κρατικό σαουδαραβικό πρακτορείο ειδήσεων SPA.

Στη δήλωση κατηγορείται επίσης το Κατάρ ότι συνδράμει υποστηριζόμενους από το Ιράν μαχητικούς σιίτες στην ανατολική σαουδαραβική επαρχία Κατίφ και στο Μπαχρέιν.

Οι επιπτώσεις

Brendan Smialowski/Pool Photo via AP, File

Διαρραγή των σχέσεων μεταξύ της Ντόχα και των πλέον στενών συμμάχων της μπορεί να έχει επιπτώσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή, όπου οι χώρες του Κόλπου έχουν χρησιμοποιήσει την οικονομική και πολιτική δύναμη τους για να επηρεάσουν τα γεγονότα σε χώρες όπως η Λιβύη, η Αίγυπτος, η Συρία, το Ιράκ  και η Υεμένη.

Ο δείκτης στο χρηματιστήριο του Κατάρ βούλιαξε αμέσως κατά 7,5%, ενώ αυξήθηκε η τιμή του πετρελαίου εν αναμονή των εξελίξεων που έχουν πολλές πλευρές.

Μεταξύ άλλων, όπως είπε στο Reuters ο Kristian Ulrichsen, ειδικός αναλυτής στο αμερικανικό Ινστιστούτο Baker Institute, εάν τα χερασία σύνορα του Κατάρα και ο εναέριος χώρος του κλείσουν για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα «θα προκληθεί χάος στο χρονοδιάγραμμακαι την παράδοση των έργων» για τη διεξαγωγή του Μουντιάλ. «Σαουδική Αραβία και Εμιράτα φαίνεται ότι νιώθουν ενισχυμένοι με την ευθυγράμμιση των περιφεριακών συμφερόντων τους- προς το Ιράν και τον ισλαμισμό- με την κυβέρνηση του Τραμπ. Αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν την εναλλακτική προσέγγιση που ακολουθεί το Κατάρ με την υπόθεση ότι θα έχουν την υποστήριξη της Ουάσιγκτον». 

Το Κατάρ εδώ και καιρό κατηγορείται από τους Άραβες γείτονές του ότι στηρίζει τον ισλαμικό εξτρεμισμό, και κυρίως τη Μουσουλμανική Αδελφότητα που έχει τεθεί εκτός νόμου στη Σαουδική Αραβία και στα ΗΑΕ, όπου θεωρείται επικίνδυνηος πολιτικός εχθρός των κυβερνώντων δυναστειών.

Οι χώρες του Κόλπου με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία έχουν εδώ και καιρό ψυχρανθεί με το Κατάρ με αφορμή την υποστήριξη του Εμιράτου προς τον πρώην πρόεδρο της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι, μέλος της Αδελφότητας. 

Τον Μάρτιο του 2014, η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και τα ΗΑΕ ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους για τον λόγο αυτό, αλλά οκτώ μήνες αργότερα η κατάσταση εξομαλύνθηκε, όταν το Κατάρ υποχρέωσε ορισμένα μέλη της Αδελφότητας να εγκαταλείψουν τη χώρα.  

Παρότι το Κατάρ έχει πολλές φορές σαφώς αρνηθεί ότι χρηματοδοτεί εξτρεμιστές, παραμένει ο βασικός οικονομικός πάτρονας στη Λωρίδα της Γάζας που ελέγχεται από τη Χαμάς, ενώ δυτικοί αξιωματούχοι έχουν κατηγορήσει το εμιράτο ότι επιτρέπει και ενίοτε ενθαρρύνει τη χρηματοδότηση σουνιτών εξτρεμιστών, όπως το παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία, που ήταν γνωστό ως Μέτωπο αλ Νούσρα.  

Η κρίση ξέσπασε μετά την πρόσφατη επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στην περιοχή και έκτοτε κλιμακώνεται.