Πώς το 2014 ο Πολ Κρούγκμαν προφήτεψε την πανδημία με τη βοήθεια της Ψυχοϊστορίας

Vox Magazine

Λήμμα από μια προφητική και δυστοπική συνέντευξη του Πολ Κρούγκμαν στον Ezra Klein στις 29 Δεκεμβρίου του 2014

Μετάφραση, εισαγωγή: Γιάννης Δαμέλλος

Το 2014 ο Νομπελίστας οικονομολόγος και λάτρης της επιστημονικής φαντασίας, Paul Krugman παραχώρησε μια μοναδική συνέντευξη στον δημοσιογράφο Έζρα Κλάιν του Vox σχολιάζοντας την αμερικανική και παγκόσμια κατάσταση και τους κινδύνους που ελλοχεύουν εναντίον του ανθρώπινου είδους. Στην συγκεκριμένη συνέντευξη ο Κρούγκμαν, υπό το πρίσμα της ψυχοϊστορικής αντίληψής του για το μέλλον, αναφέρθηκε αποκλειστικά στην αδυναμία των ανθρώπων να ελέγξουν τις πανδημίες, την τεχνητή νοημοσύνη και πολλά άλλα δεινά που προκαλούν η τεχνολογία, η έλλειψη πραγματικής ενημέρωσης, η αποσάθρωση των κοινωνικών υπηρεσιών και η παγκοσμιοποίηση του Εμπορίου.

Αυτές τις ημέρες ο Πολ Κρούγκμαν επανήλθε στην επικαιρότητα καθώς, ως πιστός οπαδός της επιστημονικής φαντασίας προλόγισε την τελευταία επανέκδοση και ευχήθηκε καλή τύχη στην ταινιοποίηση του μεγαλύτερου έπους της, της τριλογίας του Foundation του Isaac Asimof. Είναι αυτή η πλευρά του Κρούγκμαν που εξιτάρει, η επιστημονική εμμονή του κι αυτή που οδήγησε τον Έζρα Κλάιν να του κάνει μια τόσο διαφορετική συνέντευξη το 2014. Ο Κρούγκμαν είχε υποστηρίξει εδώ και πολύ καιρό ότι ήταν οι «επιστήμονες της Ψυχοϊστορίας» που εμπνεύστηκε ο Ισαάκ Ασίμοφ που τον οδήγησαν στα οικονομικά. Είχε γράψει σχετικά:

"Κάποια μέρα θα υπάρξει μια ενοποιημένη κοινωνική επιστήμη σαν εκείνη που φαντάστηκε ο Ασίμοφ, αλλά προς το παρόν τα οικονομικά είναι τόσο κοντά στην ψυχοϊστορία όσο ποτέ άλλοτε."

"Η ψυχοϊστορία είναι ένα αμάλγαμα ψυχολογίας, ιστορίας και συναφών κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Εξετάζει το "γιατί" της ιστορίας, ειδικά τη διαφορά μεταξύ της δηλωμένης πρόθεσης και της πραγματικής συμπεριφοράς. Η ψυχοϊστορία εξαρτάται από την ιδέα ότι, αν και δεν μπορεί κανείς να προβλέψει τις ενέργειες ενός συγκεκριμένου ατόμου, οι νόμοι της στατιστικής όπως εφαρμόζονται σε μεγάλες ομάδες ανθρώπων θα μπορούσαν να προβλέψουν τη γενική ροή των μελλοντικών γεγονότων. Ο Asimov χρησιμοποίησε την αναλογία ενός αερίου: Ένας παρατηρητής έχει μεγάλη δυσκολία να προβλέψει την κίνηση ενός μορίου σε ένα αέριο, αλλά με την κινητική θεωρία μπορεί να προβλέψει τη μαζική δράση του αερίου σε υψηλό επίπεδο ακρίβειας. Ο Asimov εφάρμοσε αυτήν την ιδέα στον πληθυσμό της φανταστικής του Γαλαξιακής Αυτοκρατορίας, η οποία ανερχόταν σε ένα δισεκατομμύριο. Ο χαρακτήρας που είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία της επιστήμης στα βιβλία του Foundation, ο Hari Seldon, καθιέρωσε δύο αξιώματα:

• ότι ο πληθυσμός των οποίων η συμπεριφορά διαμορφώθηκε πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος
• ότι ο πληθυσμός πρέπει να παραμείνει σε άγνοια σχετικά με τα αποτελέσματα της εφαρμογής ψυχοϊστορικών αναλύσεων, διότι εάν γνωρίζει, η ομάδα αλλάζει τη συμπεριφορά της." (Wikipedia)

Σε αντίθεση με τους αναλυτές λοιπόν, που προτιμούν να ασχολούνται με το τί θα συμβεί στις επόμενες εκλογές ή τί έκτακτη είδηση μεταδίδουν οι καλωδιακές ειδήσεις, ως φίλος της Ψυχοϊστορίας, ο Κρούγκμαν έχει μάθει να μην είναι κοντόφθαλμος, αλλά να βλέπει μακριά συγκλίνοντας προς μια στατιστική και κοινωνιολογική εξήγηση των πραγμάτων, επηρεασμένη από την αγάπη του για την Ψυχοϊστορία. Σαν άλλη Κασσάνδρα εδώ και χρόνια προειδοποιούσε για τις απειλές που μας περιβάλλουν πιστεύοντας ότι η ανθρωπότητα θα τις αντιμετωπίσει -εάν είναι αρκετά τυχερή να επιβιώσει- σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από τον δικό μας. 

Πανδημίας προάγγελος

Ezra Klein: Είστε μεγάλος θαυμαστής της επιστημονικής φαντασίας, οπότε είμαι περίεργος εάν έχετε αποκαλυπτικούς φόβους που ελλοχεύουν έξω από το χώρο της πολιτικής.

Paul Krugman: Αν κοιτάξετε βαθιά στην Ιστορία, η παγκοσμιοποίηση πάντοτε προκαλούσε μαζικές πανδημίες. Όπως το βλέπω εγώ, τα σημαντικότερα κύματα μεγάλων πληγών στην Αρχαιότητα, συνέβησαν όποτε κάποιος είχε τον έλεγχο των στεπών της Κεντρικής Ασίας με αποτέλεσμα να διεξάγεται σημαντικό εμπόριο μεταξύ Κίνας και Δύσης. Κάθε φορά που αυτό συνέβαινε, πολλοί άνθρωποι πέθαιναν. Κατά την κατάκτηση του Νέου Κόσμου, δεν ήταν μόνο οι κατακτητές που έφεραν το θάνατο, αλλά τα μικρόβια που έφεραν μαζί τους.

Τώρα έχουμε αυτόν τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο με πολύ άνισα επίπεδα δημόσιας υγείας. Πρέπει να υπολογίζετε λοιπόν ότι μια πανδημία είναι τουλάχιστον μια πιθανότητα. Νομίζω ότι μπορούμε να είμαστε αρκετά σίγουροι ότι δεν θα περιλαμβάνει πραγματικά ζόμπι, αλλά εκτός από αυτό, είναι μια πραγματική απειλή.

Ezra Klein: Ανησυχώ γι αυτό, αλλά ανησυχώ γιατί πιστεύω ότι είναι ακόμα δύσκολο για εμάς να εκτιμήσουμε το επίπεδο της βακτηριακής ολοκλήρωσης που έχουμε πραγματικά στον σύγχρονο κόσμο. Όταν βλέπω τις προσπάθειες που γίνονται για να διασφαλίζεται ότι οι μη εξουσιοδοτημένοι μετανάστες δεν θα έχουν πρόσβαση σε κυβερνητικά προγράμματα υγειονομικής περίθαλψης, αναρωτιέμαι πάντα τι πιστεύουν οι λαοί ότι θα συμβεί αν αυτοί οι άνθρωποι αρρωστήσουν. Αυτοί είναι οι άνθρωποι που προετοιμάζουν το φαγητό μας και φροντίζουν τα παιδιά μας. Και χειροτερεύει όταν μιλάμε για απειλές που προέρχονται εκτός των συνόρων μας.

Paul Krugman: Ναι, ο τρόπος με τον οποίο καλύφθηκε ο ιός Έμπολα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ήταν στο ίδιο επίπεδο με την κάλυψη των επιθέσεων από καρχαρίες. Σίγουρα το κοινό δεν θα μάθαινε τίποτα. Ίσως να μαθαίναμε ότι πρέπει να κλείσουμε τα σύνορα ή να φοβόμαστε ανθρώπους που δεν μοιάζουν με εμάς. Υποθέτω ότι το περιοδικό Time μόλις ονόμασε τους γιατρούς που πολέμησαν τον Έμπολα ως τα πρόσωπα της χρονιάς. Καλό για αυτούς, αλλά το κοινό δεν έχει ιδέα για το πόσο εξαρτάται από αυτήν την πολύ αόρατη γραμμή άμυνας που φαίνεται αρκετά εξαθλιωμένη αυτές τις μέρες.

Τεχνητή Νοημοσύνη

Ezra Klein: Ένας κοινός φόβος που ακούγεται πολύ τελευταία είναι η ιδέα ότι θα οικοδομήσουμε μια αυτο-βελτιούμενη τεχνητή νοημοσύνη που τελικά θα μας καταστρέψει.

Paul Krugman: Η ιστορία της τεχνητής νοημοσύνης μοιάζει να βρίσκεται πάντα δέκα χρόνια μπροστά μας, και αυτό ισχύει εδώ και περίπου 50 χρόνια.

Ezra Klein: Αλλά ας υποθέσουμε ότι αναδύεται. Πολλοί έξυπνοι άνθρωποι φαίνεται τώρα τρομοκρατημένοι από αυτό. Έχεις π.χ. τον Elon Musk να κάνει tweet, "ας ελπίσουμε ότι δεν θα γίνουμε εντέλει ο βιολογικός φορτωτής εκκίνησης της ψηφιακής υπερνοημοσύνης. Δυστυχώς, αυτό φαίνεται όλο και πιο πιθανό." Ο Larry Page της Google διαβάζει το νέο βιβλίο Superintelligence του Nick Bostrom. Αναρωτιέμαι, διαβάζοντας αυτά τα πράγματα, αν οι άνθρωποι υπερεκτιμούν την αξία της αναλυτικής νοημοσύνης. Γιατί από την εμπειρία μου, δεν μπορώ να πιστοποιήσω ότι όσο υψηλότερα ανεβαίνουμε στην κλίμακα του IQ, κάποιοι καλύτεροι άνθρωποι επιτυγχάνουν τελικά τους στόχους τους. 

Η νοημοσύνη μας είναι πραγματικά εκτεθειμένη σε πολλά πράγματα που δεν αφορούν καν στην ευφυΐα, όπως ατελείωτες γενιές κοινωνικού ανταγωνισμού στον εξελικτικό αγώνα για να αποκτήσουμε καλύτερους συντρόφους. Δεν ξέρω καν τί είναι πραγματικά σημαντικό να πιστεύει μια πραγματικά νέα, τεχνητή νοημοσύνη και τι θα ήταν ενδιαφέρον για εκείνη. Μου φαίνεται συχνά ότι ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι φοβούνται τόσο πολύ την τεχνητή νοημοσύνη είναι ότι πολλοί από αυτούς υπερεκτιμούν τη νοημοσύνη ως το πιο σημαντικό από όλα τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου και υποτιμούν τη σημασία άλλων κινήτρων και ικανοτήτων του. Φαίνεται όμως πολύ πιθανό ότι μια υπερ-ευφυΐα θα ήταν εντελώς ανίκανη σε οτιδήποτε άλλο, πέρα από την ανάλυση πραγματικά αφηρημένων πνευματικών προβλημάτων.

Paul Krugman: Ναι, ή ένα πράγμα που θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε εάν παράγουμε κάτι που είναι εξαιρετικά ανώτερο σε επίπεδο ανάλυσης, είναι ότι καταλήγει να είναι ψυχικά μονοδιάστατο και να ξοδεύει όλο τον χρόνο του για την επίλυση εξαιρετικά δύσκολων και άσκοπων μαθηματικών προβλημάτων. Απλώς δεν ξέρουμε. Ήμουν πολύ ενθουσιασμένος με τα αυτόνομα-οδηγούμενα αυτοκίνητα, και τώρα ακούω ότι στην πραγματικότητα βρίσκονται πολύ πιο μακριά από αυτό που πιστεύαμε. Η παραγωγή τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να αντιμετωπίσει τον πραγματικό κόσμο εξακολουθεί να είναι ένα πολύ πιο δύσκολο πρόβλημα από ό,τι συνειδητοποιούν οι άνθρωποι.