Και ο Καναδάς στις φλόγες;

Δημήτρης Κώνστας, Fellow, Πανεπιστήμιο Dalhousie, Χάλιφαξ, Καναδάς

Με την επιστροφή μου στην Ελλάδα, περίπου πριν από έναν μήνα, ο αρμόδιος για τον έλεγχο των Βεβαιώσεων Εμβολιασμού, αφού έριξε μια βιαστική ματιά στο σχετικό πιστοποιητικό, μου είπε: «Kαλά που τα καταφέρατε να επιστρέψετε. Εκεί στον Καναδά φλέγεται ο τόπος, θερμοκρασίες 50 πάνω από το μηδέν, καίγονται δάση και χωριά ολόκληρα». Το σκεφτόμουν αυτές τις μέρες της πύρινης κόλασης στην Ελλάδα. Αλήθεια, πόσο μίκρυνε ο κόσμος μας και πόσο κοινά έχουν γίνει τα προβλήματα της επιβίωσης σε αυτόν. Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο θα άξιζε να ξαναθυμηθούμε για λίγο τον Καναδά.

Ο Καναδάς είναι μια αχανής σε έκταση χώρα, η δεύτερη σε μέγεθος στον πλανήτη μας. Λόγω ακριβώς αυτής της έκτασης οι κάτοικοί του βιώνουν το σύνολο των προβλημάτων της κλιματικής αλλαγής: από την άνοδο της θερμοκρασίας και τις καταστροφικές για τα δάση πυρκαγιές, το λιώσιμο των πάγων στον Βορρά και την απειλή που υφίστανται τα διάφορα ζωικά είδη, την άνοδο της στάθμης των ωκεανών –που θα γίνει ιδιαίτερα αισθητή στις παράκτιες πόλεις– στην ακτή του Ατλαντικού, μέχρι και την ξηρασία που πλήττει τις κεντρικές του επαρχίες – έναν από τους μεγάλους σιτοβολώνες της Γης. Παράλληλα, είναι η έκτη στον κόσμο χώρα παραγωγής ενέργειας, η τέταρτη μεγαλύτερη χώρα εξαγωγής ενέργειας και η όγδοη στην κατανάλωση. Οι εμπορικά αξιοποιήσιμες πηγές ενέργειας περιλαμβάνουν ακατέργαστο πετρέλαιο (μαζούτ), φυσικό αέριο, άνθρακα, πυρηνική ενέργεια και ανανεώσιμες πηγές όπως υδροηλεκτρική, παλιρροϊκή, ηλιακή και αιολική ενέργεια, με την οικονομική σημασία όμως του πετρελαίου και του φυσικού αερίου να εκμηδενίζει τις πιο φιλικές προς το περιβάλλον ανανεώσιμες πηγές.

Ο Καναδάς είναι Ομοσπονδία και σύμφωνα με το Σύνταγμα τα θέματα της ενέργειας ανήκουν στην αρμοδιότητα των κυβερνήσεων των δέκα επαρχιών οι οποίες, όπως είναι αναμενόμενο, τα διαχειρίζονται προασπίζοντας τα τοπικά οικονομικά συμφέροντα. Και εδώ η προσπάθεια της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης να συμβιβάσει τα επαρχιακά με τα συμφέροντα ολόκληρης της χώρας, την οποία εκπροσωπεί στα παγκόσμια fora και στη σύναψη συμφωνιών για την κλιματική αλλαγή, επιτρέπει τους παραλληλισμούς με τις ανάλογες προσπάθειες του ΟΗΕ. Η ανισότητα στη φυσική κατανομή ενεργειακών πόρων μεταξύ των επαρχιών του Καναδά είναι εξόφθαλμη, όπως εξόφθαλμη είναι και η άνιση κατανομή των εισφορών από ενεργειακά έσοδα στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό από τις κολοσσιαίες εισφορές της Αλμπέρτα και του Σασκάτσουαν στις σχεδόν μηδαμινές της Νέας Σκοτίας και της Νήσου του Πρίγκιπα Εδουάρδου. Εξίσου κολοσσιαίες είναι και οι διαφορές στoν αριθμό των θέσεων απασχόλησης στην παραγωγή ενέργειας σε κάθε επαρχία.

Στην αρμοδιότητα των επαρχιακών κυβερνήσεων είναι επίσης η διοχέτευση του παραγόμενου πετρελαίου και φυσικού αερίου σε χώρες που εισάγουν ενέργεια, με κυρίαρχες μεταξύ αυτών τις ΗΠΑ. Η διέλευση αυτών των αγωγών από το έδαφος άλλων καναδικών επαρχιών και ιδίως αμερικανικών εδαφών αποτελεί σύνηθες πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ επαρχιακών και πολιτειακών κυβερνήσεων, ομοσπονδιακών κυβερνήσεων Καναδά και ΗΠΑ και των περιβαλλοντικών οργανώσεων που αντιτίθενται στη χρήση του εξαιρετικά επιβαρυντικού πετρελαίου που παράγει η επαρχία της Αλμπέρτα. Την κατάσταση περιπλέκει ακόμη περισσότερο η αντιμετώπιση του θέματος από τις διοικήσεις των αυτόχθονων πληθυσμών (first nations) που συνήθως αντιδρούν δυναμικά στη διέλευση των αγωγών προασπίζοντας ποικίλα τοπικά συμφέροντα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Τζάστιν Τριντό, που κυβερνά σήμερα τον Καναδά, και έχει διεθνώς ταυτίσει τη χώρα με φιλικές πολιτικές για το περιβάλλον, στις τελευταίες ομοσπονδιακές εκλογές δεν εξέλεξε στην Αλμπέρτα ούτε έναν βουλευτή.

Οι συμβιβασμοί στην πολιτική του Καναδά έχουν οδηγήσει αυτή τη μεγάλη αναπτυγμένη χώρα σε πολιτικές που την κατατάσσουν στην ένατη θέση παγκοσμίως σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Σύμφωνα με τη μεγάλη έρευνα των Ηνωμένων Εθνών (People’s Climate Vote - 26.1.2021), οι πολίτες του Καναδά κατανοούν την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Ο Καναδάς κατατάσσεται έβδομος, ανάμεσα σε 50 χώρες, όσον αφορά την αναγνώριση από τους πολίτες της ανάγκης άμεσης λήψης μέτρων (με τις γυναίκες να υπερτερούν σημαντικά των ανδρών σε αυτήν την τοποθέτηση). Από την άλλη πλευρά, ο Καναδάς είναι η μόνη χώρα τού G7 της οποίας οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έχουν αυξηθεί από τότε που υπέγραψε τη Συμφωνία των Παρισίων. Πριν από λίγες εβδομάδες, στις 29 Ιουνίου, το Κοινοβούλιο του Καναδά ψήφισε νόμο που υποχρεώνει την κυβέρνηση της χώρας να μειώσει κατά 40-45% τις εκπομπές διοξειδίου, έναντι εκείνων του 2005. Βήμα σημαντικό που υπολείπεται όμως του 60% που θεωρούν αναγκαίο οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Είναι ελπίζω σαφές, από τη σύντομη αυτή ανασκόπηση όσων συμβαίνουν στη δημοκρατική αυτή χώρα, ότι το έργο του ΟΗΕ να οδηγήσει σε σύγκλιση αποκλίνοντα κρατικά συμφέροντα στην προσπάθεια ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής, παραμένει εξαιρετικά δύσκολο αν όχι αδύνατο. Και ο χρόνος ολοένα λιγοστεύει.