Εκβιασμός... εκ προμελέτης

Υπό... έλεγχο οι εκθέσεις των ειδικών για τις προσφυγικές ροές | EPA / SVEN HOPPE

Συντάκτης: Δημήτρης Αγγελίδης /efsyn.gr

Εντονο προβληματισμό για τις μεθόδους, τη διαφάνεια και τις σκοπιμότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκαλεί ο τρόπος που συντάχθηκε, διακινήθηκε στα ευρωπαϊκά όργανα και δημοσιοποιήθηκε το σχέδιο της έκθεσης της Επιτροπής που αξιολογεί αν είναι σύμφωνη με τις προβλέψεις της Συνθήκης Σένγκεν η διαδικασία ελέγχου των εξωτερικών συνόρων που εφαρμόζει η Ελλάδα, και συγκεκριμένα αν γίνεται με τον προβλεπόμενο τρόπο η διαδικασία καταγραφής και ταυτοποίησης των προσφύγων και των μεταναστών στα θαλάσσια και χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα.

Αν και δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα η έκθεση, μια εικόνα για τα βασικά της συμπεράσματα έδωσε στη δημοσιότητα την περασμένη Τετάρτη ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις, μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου μετά τη συνεδρίαση του Κολεγίου των Επιτρόπων που εξέτασε την έκθεση, πριν υιοθετηθεί αυτή από την αρμόδια Επιτροπή Σένγκεν, η οποία συνεδρίαζε για το θέμα αυτό την Παρασκευή.

Ντομπρόβσκις ξανά

Η κίνηση του Ντομπρόβσκις να «διοχετεύσει» τα συμπεράσματα της έκθεσης δύο μέρες πριν να υιοθετηθεί από την αρμόδια Επιτροπή Σένγκεν, προκαταλαμβάνοντας στην ουσία το περιεχόμενο της συζήτησης και την απόφαση της Επιτροπής, δεν ήταν η μόνη κάπως ανορθόδοξη κίνησή του εκείνη την ημέρα.

Το ίδιο το περιεχόμενο της διαρροής ξάφνιασε, καθώς αναφερόταν σε συμπεράσματα και διατυπώσεις του προσχεδίου της έκθεσης που δεν περιλαμβάνονταν σε προγενέστερα προσχέδια της έκθεσης που είχαν διακινηθεί στα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα.

Η έκθεση των τεχνικών κλιμακίων της 20ής Νοεμβρίου για την κατάσταση στα ελληνικά σύνορα Η έκθεση των τεχνικών κλιμακίων της 20ής Νοεμβρίου | ΕΦ.ΣΥΝ.

Η έκθεση βασίζεται σε αιφνιδιαστική έκτακτη επιτόπια επίσκεψη δύο τεχνικών κλιμακίων στις 10-13 Νοεμβρίου, το ένα (αποτελείται από τους Satko Mujagic και Arto Niemenkari) στην Αστυνομική Διεύθυνση Ορεστιάδας για να εξετάσει την κατάσταση στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα και το άλλο (αποτελείται από τους Dario Vaschetto και Eleonora Vergeer) στη Χίο και τη Σάμο, για να εξετάσει την κατάσταση στα θαλάσσια ελληνοτουρκικά σύνορα.

Οπως αποκαλύπτει η σύγκριση του τελικού προσχεδίου του κεφαλαίου «Γενική Αξιολόγηση» της έκθεσης, στο οποίο βασίστηκε η διαρροή Ντομπρόβσκις, τόσο με τις πρώτες διαπιστώσεις των τεχνικών κλιμακίων όσο και με το προσχέδιο της έκθεσης που κοινοποιήθηκε στην Ελλάδα στις 9 Δεκεμβρίου 2015, στο τελικό προσχέδιο προστέθηκαν νέα στοιχεία και συμπεράσματα, χωρίς φυσικά να έχει μεσολαβήσει νέα επιτόπια έρευνα.

Η έκθεση των τεχνικών κλιμακίων της 20ής Νοεμβρίου δέχτηκε το... απαραίτητο πολιτικό αλατοπίπερο την 9η Δεκεμβρίου | ΕΦ.ΣΥΝ.

Για παράδειγμα, στο προσχέδιο της 9ης Δεκεμβρίου και στο τελικό προσχέδιο, μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης παραγράφου της Γενικής Αξιολόγησης, προστίθενται οι εξής φράσεις:

«Υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στην εφαρμογή των ελέγχων των εξωτερικών συνόρων, ελλείψεις που πρέπει να ξεπεραστούν και να αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές αρχές. Η Ελλάδα αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της στην εφαρμογή του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων».

Μάλιστα, αυτή ακριβώς η φράση που προστέθηκε στο τελικό προσχέδιο αποτέλεσε τη βάση της διαρροής του Βάλντις Ντομπρόβσκις και έδωσε τον τόνο στη δημόσια συζήτηση.

«Το σχέδιο της έκθεσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της και ότι υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, οι οποίες πρέπει να εξαλειφθούν και να αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές αρχές», είπε ο αντιπρόεδρος, δημοσιοποιώντας μάλιστα αυτή του τη δήλωση στο twitter.

Το τελικό προσχέδιο περιλαμβάνει και διαπιστώσεις που έρχονται σε καταφανή αντίθεση σε σχέση με το προηγούμενο προσχέδιο.

Η έκθεση των τεχνικών κλιμακίων της 20ής Νοεμβρίου όπως εμφανίστηκε στις 27 Ιανουαρίου, με διατυπώσεις που επιτρέπουν στους εταίρους του Βορρά να αυτοεξαιρεθούν από τη Σέγκεν για άλλα 2 έτη | ΕΦ.ΣΥΝ

Για παράδειγμα, το προσχέδιο της 9ης Δεκεμβρίου αναφέρει πως:  

«... Η επικρατούσα κατάσταση στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα βρισκόταν υπό έλεγχο κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης. Ο συνοριακός έλεγχος γίνεται με αξιόπιστο τρόπο, αλλά υπάρχουν ξεκάθαρες ελλείψεις σε ορισμένα μέρη του συστήματος διαχείρισης συνόρων».

Αντιθέτως, το τελικό προσχέδιο παραλείπει τις διαπιστώσεις για την αξιοπιστία των ελέγχων, περιλαμβάνει μόνο την εξής αναφορά:

«Οσον αφορά την κατάσταση στα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα, η επιτόπια επίσκεψη επισημαίνει ξεκάθαρες ελλείψεις στην εφαρμογή του συνοριακού ελέγχου σε ορισμένα μέρη του συστήματος διαχείρισης συνόρων».

Οι διαφορές είναι μάλιστα ιδιαίτερα εμφανείς όταν συγκρίνει κανείς τις τελικές διαπιστώσεις με την πρώτη αναφορά των τεχνικών κλιμακίων, που υποβλήθηκε τον Νοέμβριο (Flash from the unannounced visit to the external border of Greece).

Ως προς τα χερσαία σύνορα, τα κλιμάκια διαπίστωναν:

«Ολοι οι παράτυποι μετανάστες και αυτοί που ζητούν άσυλο καταγράφονται συστηματικά και ταυτοποιούνται στο κέντρο υποδοχής του Φυλακίου [...]».

Φυσικά, τόσο στις πρώτες διαπιστώσεις των κλιμακίων όσο και στο προσχέδιο της 9ης Δεκεμβρίου περιέχονται βασικές ελλείψεις στη διαδικασία ταυτοποίησης και καταγραφής, ιδίως σε ό,τι αφορά τα θαλάσσια σύνορα:

● έλλειψη προσωπικού και εξοπλισμού, ιδίως των τερματικών Eurodac,

● χαμηλή ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο,

● ελλείψεις στη διαδικασία ταυτοποίησης (δεν διασταυρώνονται τα στοιχεία με τις βάσεις δεδομένων της Σένγκεν, της Ιντερπολ ή άλλων εθνικών βάσεων δεδομένων,

● «δραματικά μικρότερος αριθμός καταγραφών στα Eurodac σε σχέση με τον αριθμό των αφίξεων».

Ωστόσο, η αξιολόγηση του κινδύνου ασφάλειας που προκύπτει από τις ελλείψεις όπως και η ευθύνη της ελληνικής πλευράς και η διάθεσή της να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της ποικίλλουν στις διάφορες εκδοχές της έκθεσης.

Αλλωστε, όπως παρατήρησε και η ελληνική πλευρά κατά τη συζήτηση της έκθεσης την περασμένη Παρασκευή, η κατάσταση έχει σαφώς βελτιωθεί από τις αρχές Νοεμβρίου, όταν έγινε η επίσκεψη των τεχνικών κλιμακίων, και συνεπώς η έκθεση δεν αποτυπώνει τη σημερινή κατάσταση.

Η απάντηση της Επιτροπής ήταν πως προς το παρόν η συζήτηση δεν αφορά τη σημερινή κατάσταση, αλλά την κατάσταση που υπήρχε την περίοδο της επιτόπιας επίσκεψης και πως οι όποιες βελτιώσεις θα ληφθούν υπόψη κατά τη διατύπωση των συστάσεων προς την ελληνική πλευρά.

Πέντε αποχές

Με αυτές τις επισημάνσεις, η Επιτροπή Αξιολόγησης Σένγκεν υιοθέτησε το τελικό προσχέδιο της έκθεσης, σε μια ψηφοφορία από την οποία απείχαν ωστόσο πέντε χώρες.

Το ερώτημα είναι τώρα τι στάση θα κρατήσει το Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ε., που καλείται μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου να υιοθετήσει ή να απορρίψει τις συστάσεις προς την Ελλάδα και να ορίσει χρόνο μέσα στον οποίο πρέπει η χώρα μας να υιοθετήσει και να εφαρμόσει τις συστάσεις.

Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το διακύβευμα των τελικών διατυπώσεων της έκθεσης:

➥ Αν αποφασιστεί ότι η Ελλάδα όχι απλώς παρουσιάζει «σοβαρές ελλείψεις» αλλά και ότι «αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της», τότε θα κληθεί να εφαρμόσει αυστηρές συστάσεις σε διάστημα ενός ή το πολύ τριών μηνών.

➥ Αν δεν καταφέρει να ανταποκριθεί, ανοίγει ο δρόμος για την ενεργοποίηση του άρθρου 26 της Συνθήκης Σένγκεν:

Πρακτικά δηλαδή οι χώρες του Βορρά, που... προσωρινά επιβάλλουν πολύ αυστηρούς περιορισμούς στην ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, θα έχουν το δικαίωμα να διατηρήσουν τους περιορισμούς αυτούς για άλλα δύο χρόνια.

Ενώ δηλαδή θα συνεχίζεται η αυξημένη προσφυγική ροή, οι χώρες του Βορρά θα κλείνουν μερικώς τα σύνορά τους και η ευθύνη θα έχει αποδοθεί στην Ελλάδα, με τις κατάλληλες μεθοδεύσεις και παρεμβάσεις σε μια υποτίθεται ανεξάρτητη επιτόπια έκθεση τεχνικών κλιμακίων.