Αλληλέγγυοι κι εθελοντές: οι αφανείς «ήρωες» του προσφυγικού

Συντάκτης: Ιωάννα Σωτήρχου / efsyn.gr

Είναι οι άνθρωποι που δεν γνωρίζουμε. Ομως βρίσκονται εκεί που οι συνάνθρωποί τους τους χρειάζονται. Ανθρωποι κάθε εθνικότητας, αλλοδαποί και γηγενείς, που άφησαν τις δουλειές τους κι ανέλαβαν για τα καλά να ξελασπώσουν την κατάσταση για όλους μας στο όνομα της αλληλεγγύης. Είναι οι εκατοντάδες άνθρωποι που συντρέχουν ιδίοις κόποις και χρήμασι το δράμα των εκατομμυρίων προσφύγων, εφευρίσκοντας τρόπους να είναι απλώς χρήσιμοι.

Από το χωριό των λίγων δεκάδων κατοίκων στο Κιλκίς που μαγειρεύει ένα γεύμα τη βδομάδα για τους χιλιάδες εγκλωβισμένους στην Ειδομένη, μέχρι τους Ισπανούς ναυαγοσώστες που βρέθηκαν στη Λέσβο παρέχοντας την τεχνογνωσία τους αδιαλείπτως εδώ και μήνες, εξασφαλίζοντας τα έξοδά τους μέσω διαδικτυακής εκστρατείας για τη συλλογή πόρων.

Ανθρωποι που το κράτος ζητά να πιστοποιούνται κι έχει το θράσος να τους περνά και από αστυνομικούς ελέγχους, ενώ η κατά τα άλλα Ευρωπαϊκή Ενωση, που πλην ελαχίστων εξαιρέσεων υψώνει τείχη, το μόνο που έχει να προτείνει είναι η στρατιωτικοποίηση των εξωτερικών της συνόρων, χρηματοδοτώντας επιχειρήσεις καταστολής, αντί για διάσωσης και ανακούφισης.

Ανθρωποι που εξακολουθούν να προσφέρουν ο,τι έχουν ανιδιοτελώς, την ώρα που γύρω τους δεκάδες άλλοι, εκμεταλλευόμενοι το όνομα της φιλανθρωπίας και της αλληλεγγύης, βρίσκουν την ευκαιρία να πλουτίσουν μέσα από χρηματοδοτήσεις. 

Η καλοσύνη αυτών των γνωστών-αγνώστων, που έχουν γίνει διάσημοι στο εξωτερικό κι εδώ μαθαίνουμε ποιοι είναι από τις συλλήψεις.

Δύο άνθρωποι που βρέθηκαν κοντά στους πρόσφυγες, επαγγελματικά ο ένας, από αισθήματα αλληλεγγύης ο άλλος, μας μιλούν για το ανθρώπινο μεγαλείο που αντίκρισαν, ενώ απορρίπτουν τις επιχειρήσεις καταστολής και στρατιωτικοποίησης που δείχνουν τη «μέριμνα» της εξουσίας για πρόσφυγες και αλληλέγγυους. 

Γιώργος Τσιάκαλος - Καθηγητής ΑΠΘ: «Οι γιαγιάδες της Λέσβου ήταν πιστοποιημένες;» 

Εδώ η χώρα είναι ανίκανη να οργανώσει βασικές συνθήκες για τους πρόσφυγες και θέλει να πιστοποιήσει τους ανθρώπους που βοηθούν επειδή το 0,1% αυτών μπορεί και να δημιουργήσει προβλήματα; 

Ο ομότιμος καθηγητής Παιδαγωγικής στο ΑΠΘ Γιώργος Τσιάκαλος βρέθηκε εθελοντής στην Ειδομένη από την πρώτη στιγμή, ενημερώνοντας μάλιστα μέσω του διαδικτύου για τις συνθήκες, τις ελλείψεις και τις ανάγκες των προσφύγων. Και κάνει τον απλό υπολογισμό: Το 2015 πέρασαν 810.000 άτομα και όλοι έφαγαν τουλάχιστον ένα γεύμα, ενώ από τη στιγμή που έφτασαν στις ακτές μέχρι που έφυγαν, βρέθηκαν κατά μέσο όρο για 15 μέρες στη χώρα μας.

Το υπουργείο Αμυνας είπε ότι έδωσε 505 μερίδες φαγητό. Πόσες δοθήκαν συνολικά; 15 μέρες επί 800.000 άνθρωποι μας κάνει 12 εκατομμύρια γεύματα που προσφέρθηκαν κατά 99% από ανθρώπους που δεν είχαν πιστοποιηθεί - και κανείς δεν είχε σκεφτεί μέχρι πρότινος να το ζητήσει.

«Δηλαδή οι γιαγιάδες στη Λέσβο που τάισαν το μωρό και πάνε για Νόμπελ ήταν πιστοποιημένες; Ηξεραν τι γάλα είχε μέσα το μπουκάλι που του έδωσαν;…». 

Εδώ η χώρα είναι ανίκανη να οργανώσει βασικές συνθήκες, μήνες τώρα, για τους πρόσφυγες και θέλει να πιστοποιήσει τις χιλιάδες ανθρώπων που βοηθούν με απίστευτη συνέπεια επειδή το 0,1% μπορεί και να δημιουργήσει προβλήματα; Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να παραδειγματιστεί για τη δουλειά που έχει επιτελεστεί και όχι να δημιουργεί επιπλέον προβλήματα για τους ανθρώπους που προσφέρουν…». 

Μιλά για τους αστυνομικούς ελέγχους που έχουν ενοχλήσει τους αλληλέγγυους στην Ειδομένη, για τους νεαρούς από την κοινωνική κουζίνα του Φράιμπουργκ με το αντισυμβατικό ντύσιμο που μαγειρεύουν χιλιάδες μερίδες φαγητού κάθε μέρα με επαγγελματικό τρόπο λειτουργίας ή για τη νεαρή Αγγλίδα που έχει μείνει στη νεκρή ζώνη μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ για να εφοδιάζει όσους δεν έχουν, με τα απαραίτητα για το ταξίδι τους, η οποία ήταν τρομαγμένη μετά τις πρόσφατες αστυνομικές επιχειρήσεις. 

«Λες και κάνουν τίποτα παράνομο… Οι άνθρωποι μπορεί να μη θέλουν να πιστοποιηθούν, άλλωστε τους γνωρίζουν όλοι, δεν δρουν στα κρυφά. Εδώ οι αρχές δεν ξέρουν ποιοι δίνουν τις διαπιστεύσεις, ποιος είναι αυτός που πιστοποιεί… Και έχουν σταματήσει για ελέγχους ακόμη και οργανωμένες δομές, με σημαντική δράση, ανθρώπους που τους βλέπουν καθημερινά.

Σε τελευταία ανάλυση ποιος έχει πιστοποιήσει αυτούς που ξεσηκώνονται κατά του καταυλισμού προσφύγων στα Διαβατά και αποφασίζουν για το αν θα μείνουν ή όχι οι πρόσφυγες εκεί;». 

Μας μιλά για λαϊκό ξεσηκωμό αρωγής στη Βόρεια Ελλάδα, συλλόγους γονέων, πολιτιστικούς φορείς, αυθόρμητους εθελοντές που είναι συνεχώς εκεί και διαθέτουν τον εαυτό τους σε ό,τι χρειάζεται, από το να μαζεύουν σκουπίδια μέχρι να μοιράζουν τροφή και ρούχα. 

Και απορεί τι σκοπό εξυπηρετεί το γεγονός ότι:

«Η αστυνομία κρατάει τον κόσμο στο βενζινάδικο αντί για τον καταυλισμό που έχει δημιουργηθεί, ενώ ο ιδιοκτήτης του απαγορεύει τη διανομή δωρεάν τροφής σε όσους είναι στο οικόπεδό του και δεν αφήνει παρά μόνο κάτι μεγάλες ΜΚΟ που έχουν χρήματα να αγοράσουν από ένα σάντουιτς για 2.000-3.000 ανθρώπους, για να έχουν το δικαίωμα να είναι εκεί. Είναι τραγική η κατάσταση.

Αλλες φορές σταματούν τα λεωφορεία στην εθνική για ώρες και οι άνθρωποι δεν έχουν ούτε νερό να πιουν και είναι η αυθόρμητη κινητοποίηση που σώζει την κατάσταση. Αυτή είναι η επανάκτηση του κράτους για την οποία μίλησε ο υπουργός;

Ο κόσμος προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που δεν έχει καμιά διάθεση να αντιμετωπίσει η πολιτεία: το πρόγραμμα για το ποιες ομάδες δίνουν ποιες ώρες φαγητό το έχουν βγάλει οι εθελοντές. 

Για παράδειγμα, στις 8 το βράδυ της Παρασκευής μαγειρεύει η αντιφασιστική κίνηση Γιαννιτσών και φέρνουν 2.500-3.000 μερίδες φαγητό, και για να φτάσουν εκείνη τη μέρα εκεί τόσες μερίδες μαγειρεύουν πίσω όλα τα χωριά τη μέρα που ξέρουν ότι είναι η δική τους.

Μιλάμε για 250-300 οικογένειες, όσο μπορεί η καθεμιά. Οι οδηγίες είναι βασικές, να μη μαγειρέψουν χοιρινό. Τους είχαν δώσει και δύο λεωφορεία για να πηγαίνουν στην Ειδομένη να τα μοιράζουν.

Κι αυτό συμβαίνει καθημερινά, για το μεσημεριανό άλλη περιοχή, για το βραδινό άλλη. Τότε καταλαβαίνεις για τι πράγμα μιλάμε στην πραγματικότητα, πόσες δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εμπλακεί εθελοντικά σε αυτή την αλυσίδα αλλά και τη σημασία που έχει ο καθένας, οργανωμένος ή μη…

Και δεν μιλάμε για πλούσιους ανθρώπους, αλλά για τους ανθρώπους από όλα τα χωριά τριγύρω, και δεν υπήρξε μέρα που να μείνουν αυτοί οι άνθρωποι νηστικοί, και ποιος να πιστοποιήσει ποιον με τέτοιες συνθήκες; Και γιατί να θέλουν να πιστοποιηθούν και από ποιο κράτος;». 

Πώς σχολιάζει την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο για το προσφυγικό;

«Κατάφωρη παραβίαση της Συνθήκης της Γενεύης… μια δραματική εξέλιξη αφού χρησιμοποιούνται στρατιωτικά μέσα στο Αιγαίο μετατρέποντάς το, χωρίς να είναι, σε περιοχή πολέμου - κάτι πολύ επικίνδυνο»… 

Αγης Τερζίδης - Επόπτης Σπουδών στο ΕΚΠΑ: «Χρειάζεται καλύτερη διαχείριση του έμψυχου δυναμικού» 

Οταν έχεις να κάνεις με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως είναι οι καρδιοπάθειες, οι έγκυες ή τα παιδιά, δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι την τύχη τους σε οργανώσεις που δεν ξέρεις αν γνωρίζουν πώς να επέμβουν

«Αλήθεια, έχουμε πληροφορηθεί πόσους λαθρέμπορους από αυτούς που στοιβάζουν σε ακατάλληλες βάρκες δεκάδες πρόσφυγες αδιαφορώντας αν τελικά πνιγούν έχουν συλλάβει οι αρχές; Είναι γελοίο», λέει στην «Εφ.Συν.» ο Αγης Τερζίδης, επόπτης σπουδών στο μεταπτυχιακό του ΕΚΠΑ, στο αντικείμενο της διεθνούς ιατρικής διαχείρισης κρίσεων, σχολιάζοντας τα περιστατικά ελέγχων και συλλήψεων σε βάρος αλληλέγγυων εθελοντών που έγιναν γνωστά το τελευταίο διάστημα. 

Διευκρινίζει ωστόσο ότι υπάρχει ο κίνδυνος καμιά φορά να δυσχεράνουν αντί να βοηθήσουν. Εντοπίζει το πρόβλημα στην έλλειψη συντονισμού, κυρίως μεταξύ των μικρών ΜΚΟ, επειδή μπορεί να στερούνται εξειδικευμένες γνώσεις που απαιτούνται στην αντιμετώπιση των δύσκολων περιστατικών (πνιγμοί, κρυοπαγήματα, αφυδάτωση, διάγνωση παθολογικών ασθενειών). 

«Δεν αρκεί να βγάλεις κάποιον από το νερό, αυτοί οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην καλύτερη δυνατή παρεχόμενη υπηρεσία και καμιά φορά οι αμφισβητούμενες ή ακραίες συμπεριφορές που αναφέρονται έχουν προκληθεί επειδή δεν υπάρχει συντονισμός στο πεδίο και οι μικρές οργανώσεις ή οι εθελοντές δεν γνωρίζουν τους κανόνες της ανθρωπιστικής δράσης, ενώ δεν λείπουν και οργανώσεις αμφιβόλου προελεύσεως.

Δεν με ενδιαφέρει να θίξω κάποιες, θεωρώ ότι είναι όλες καλοπροαίρετες, ωστόσο όταν έχεις να κάνεις με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως είναι οι καρδιοπάθειες, οι έγκυες ή τα παιδιά, δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι την τύχη τους σε οργανώσεις που δεν ξέρεις αν γνωρίζουν πώς να επέμβουν.

Χωρίς να θέλω να αποθαρρύνω κάποιους, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει στοιχειώδης συντονισμός, έλεγχος και πιστοποίηση.

Υπάρχουν οργανώσεις για τα ασυνόδευτα παιδιά και δεν λύνονται δυστυχώς τα προβλήματά τους επειδή έρχεται κάποιος και τους παίζει με ένα μπαλόνι.

Χρειάζεται σίγουρα καλύτερη διαχείριση του έμψυχου δυναμικού και ακριβώς επειδή λείπει, δημιουργούνται τριβές. Κι αυτό είναι το θέμα που οφείλουν να λύσουν η πολιτεία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ακόμη και ο ιατρικός σύλλογος, ώστε να συντονιστούν όλες αυτές οι δράσεις για να είναι καλύτερη η παροχή υπηρεσιών γι' αυτούς που έχουν ανάγκη και κυρίως για να μη γίνει κακό αντί για καλό.

Γιατί πρέπει να πιστοποιείται κάπως ότι αυτός που θα αναλάβει να κάνει μια ανάνηψη, για παράδειγμα, έχει τη δυνατότητα να την κάνει. Και αυτά τα προβλήματα θα οξυνθούν αν αυτοί οι άνθρωποι αρχίζουν να εγκλωβίζονται εδώ...». 

⚫ Δεν μπορώ να φανταστώ ότι κάποιος που θέλει να βοηθήσει θα ρισκάρει με τις ζωές αυτών που βοηθά... 

«Ας μην τα μηδενίσουμε όλα, υπάρχουν άνθρωποι που πραγματικά βοηθούν, έχουν έρθει γιατροί που είπαν χρησιμοποιήστε μας όπου χρειάζεται, πού να ενταχθούμε και δεν υπάρχει κεντρική οργάνωση να τους πει πού θα είναι χρήσιμοι.

Ηρθαν άνθρωποι που έκαναν τα πάντα, μαγείρεψαν, έντυσαν, καθάρισαν τους χώρους, έχτισαν, αλλά έρχονταν ας πούμε φοιτητές και έλεγαν ότι είναι γιατροί ή άνθρωποι που επέμεναν να τους κάνουν γιόγκα για να τους ανακουφίσουν όταν ακόμη δεν τους είχε δει γιατρός.

Υπάρχουν και ορισμένοι που δεν αναγνωρίζουν ότι ορισμένα πράγματα τους ξεπερνούν. Ζητούμενο είναι η καλύτερη διαχείριση. Και υπάρχουν οι αυτοδιαχειριζόμενες ομάδες αλληλέγγυων που δρουν μόνες τους αδιαφορώντας για πρωτόκολλα.

Ομως, όταν μιλάς για ιατρική και ψυχολογική στήριξη παιδιών που έχουν χάσει τους γονείς τους, η τεχνογνωσία σου πρέπει να πιστοποιείται, διαφορετικά η έλλειψη οργάνωσης οδηγεί σε χάσιμο χρόνου, απογοήτευση και δυναμιτίζει την κατάσταση.

Οφείλει ο καθένας να προσαρμόζεται στις ανάγκες των ανθρώπων και στις συνθήκες του πεδίου. Διαφορετικά η τσαπατσουλιά και η γκρίνια οδηγούν στο ανθρωπιστικό τσίρκο, να βάζει ο καθένας μια σημαία και να κάνει ό,τι θέλει, με αποτέλεσμα τη σπατάλη χρόνου και υλικών…». 

⚫ Η εντύπωσή μου είναι ότι χωρίς την κινητοποίηση των απλών ανθρώπων που αυτοοργανώθηκαν, αφού δεν υπήρχε συντονισμός, δόθηκε βοήθεια που με καμία κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να παρασχεθεί σε αυτή τη μονίμως απροετοίμαστη χώρα. 

«Οφείλω να ομολογήσω ότι κινητοποιήθηκαν άνθρωποι από όλες τις μεριές του κόσμου. Οπως δοκιμάστηκε και ο ντόπιος πληθυσμός. Ενα παράδειγμα είναι οι κάτοικοι στην Κω, μια ομάδα το πολύ δέκα εθελοντών πολιτών που από το καλοκαίρι υποδέχθηκαν εκατοντάδες ανθρώπους και μαγείρευαν καθημερινά για μήνες φτάνοντας στα όριά τους.

Η ανταπόκριση των κατοίκων στα νησιά, που τα έβγαλαν πέρα μόνοι και αβοήθητοι για καιρό, είναι ο κανόνας, όπως και των ανθρώπων όλων των ηλικιών που ήρθαν από όλα τα μέρη της Γης, εκτός οργανώσεων, για να βοηθήσουν - όχι την Ελλάδα, αλλά τους πρόσφυγες στην πορεία τους.

Ομως επειδή υπάρχει τσαπατσουλιά, μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά... Χωρίς αυτούς δεν θα γινόταν τίποτα».

Αλληλεγγύη και διαδίκτυο

Οι ιστορίες ανθρωπιάς δεν έχουν τέλος. Και η επινοητικότητα όσων θέλουν να βοηθήσουν. Η ανταπόκριση του κόσμου σε κάθε έκκληση για προσφορά βοήθειας ξεπέρασε κάθε προσδοκία…

Ανθρωποι που βρέθηκαν στα «φλέγοντα σημεία» μόνο και μόνο για να βοηθήσουν. Ο αυτοοργανωμένος χώρος υποδοχής προσφύγων στη Σκάλα Συκαμνιάς, οι Ισπανοί ναυαγοσώστες που από πέρσι το καλοκαίρι δεν έφυγαν, αλλά και πολλοί που καθημερινά ενημέρωναν για την κατάσταση στα νησιά μεταδίδοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανέδειξαν δίπλα στον πόνο που κουβαλά η προσφυγιά κάτι το πολύ θετικό.

Τους πολίτες που αυτοοργανώθηκαν, τους εθελοντές αρωγούς, έναν χείμαρρο προσφοράς που υποκατέστησε τόσο τους κρατικούς φορείς όσο και τις μεγάλες ΜΚΟ. 

Πολύτιμο εργαλείο για την ανεξάρτητη δράση τους στάθηκε το διαδίκτυο: Από χάρτη για τις επείγουσες ανάγκες ώστε να αποστέλλεται η συνεισφορά εκεί όπου χρειάζεται, μέχρι πληροφορίες για τους ξένους εθελοντές που θέλουν να βοηθήσουν στην Ελλάδα.

Ο δεύτερος δικτυακός τόπος μπορεί να έχει δημιουργηθεί πριν από μόλις τρεις μήνες, άλλα ήδη έχει ξεπεράσει τους 5.000 επισκέπτες.

«Υπάρχει μεγάλη ανάγκη οργάνωσης της διαθέσιμης πληροφόρησης για όσους σκοπεύουν να έρθουν ως εθελοντές στα ελληνικά νησιά και τον δημιουργήσαμε ώστε να διευκολυνθούν όσοι το σχεδιάζουν παρέχοντας πληροφορίες που επικεντρώνονται στην υποστήριξη των μικρότερων "από τα κάτω" εθελοντικών ομάδων που δραστηριοποιούνται», μας συστήθηκαν, επισημαίνοντας ότι το τελευταίο διάστημα δέχονται συχνά ερωτήσεις για την κατάσταση που επικρατεί στα σύνορα...