Συντάκτης: Τάσος Σαραντής
Mπορεί η εκδήλωση ισχυρών βροχοπτώσεων ύστερα από παρατεταμένη ξηρασία να προκαλεί συναισθήματα ανακούφισης, αλλά πρόσφατη έκθεση του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) αποκάλυψε μια δυσάρεστη είδηση που μεταβάλλει ριζικά αυτά που πιστεύαμε μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με την έκθεση, όταν σε συνθήκες ξηρασίας το νερό γίνεται σπάνιο, τα φυτά βρίσκουν έναν τρόπο να επιβιώσουν στην ακραία κατάσταση -κι αυτό είναι ασφαλώς καλή είδηση.
Τα κακά νέα, όμως, είναι πως τα φυτά, όταν προσπαθούν να προσαρμοστούν στο σκληρό περιβάλλον, συσσωρεύουν τοξίνες σε επικίνδυνα επίπεδα που μπορεί να σκοτώσουν τα ζώα που τα καταναλώνουν, ενώ μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο και άλλες σοβαρές ασθένειες στον άνθρωπο.
Οι επιστήμονες που συνέταξαν την έκθεση αναφέρουν ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες και η άνοδος της θερμοκρασίας θα κάνουν τοξικό το 70% της παγκόσμιας γεωργικής παραγωγής για τους ανθρώπους και τα ζώα.
Τέτοιες τοξίνες περιλαμβάνουν τα νιτρικά και το υδροκυάνιο.
Τα πρώτα συσσωρεύονται σε καλλιέργειες όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι, το κριθάρι, το κεχρί και η σόγια, μεταξύ άλλων, λόγω της οξείας ξηρασίας, αναφέρει η έκθεση του UNEP.
Το δεύτερο, συγκεντρώνεται σε καλλιέργειες όπως το λινάρι, ο αραβόσιτος, ο καφές, οι κερασιές και οι μηλιές, μεταξύ άλλων, ως αποτέλεσμα των ισχυρών βροχοπτώσεων έπειτα από παρατεταμένη ξηρασία.
Σε κανονικές συνθήκες, τα φυτά μπορούν να μετατρέψουν τα νιτρικά σε πρωτεΐνη. Αλλά κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών συνθηκών δεν μπορούν να ολοκληρώσουν αυτή τη διαδικασία και οι χημικές ουσίες συσσωρεύονται.
Αρκετές έρευνες πριν από την έκθεση του UNEP είχαν διαπιστώσει ότι η συσσώρευση των νιτρικών και η δηλητηρίαση από υδροκυάνιο συμβαίνουν όταν τα βοοειδή βόσκουν φυτά που έχουν αναπτυχθεί υπό ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες.
Η τοξίνη μετατρέπει την αιμοσφαιρίνη, η οποία δεσμεύει και μεταφέρει οξυγόνο στο αίμα, σε μεθαιμοσφαιρίνη που δεν μπορεί να στηρίξει τη ζωή του οξυγόνου.
Η αφλατοξίνη
Ακόμη χειρότερα, η έκθεση του UNEP προειδοποιεί ότι πάνω από 4,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον αναπτυσσόμενο κόσμο κινδυνεύουν να εκτεθούν σε μια συγκεκριμένη άκρως επιβλαβή τοξίνη στις καλλιέργειες.
Είναι γνωστή ως αφλατοξίνη, πρόκειται για μία από τις μυκοτοξίνες οι οποίες αποτελούν χημικά υποπροϊόντα της ανάπτυξης μυκήτων που προκαλούν σοβαρή βλάβη στην υγεία των ζώων και των ανθρώπων, ακόμη και σε μικρές συγκεντρώσεις.
Οι μύκητες των μυκοτοξινών μολύνουν πολλές καλλιέργειες όπως ο καφές, η αραχίδα (αράπικο φιστίκι), το καλαμπόκι, οι ελαιούχοι σπόροι, το φιστίκι, το σόργο, τα καρύδια και το σιτάρι.
«Σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Κεντρικής Αμερικής ένας γεωργός που καλλιεργεί για αυτοκατανάλωση μπορεί να φάει 500 γραμμάρια αραβόσιτου ανά ημέρα», ανέφερε στο BBC ο καθηγητής Τζον Λέσλι του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Κάνσας.
«Ετσι, μπορεί εύκολα να εκτεθεί σε απειλητικά επίπεδα αφλατοξίνης, ακόμη και αν ο σπόρος πληροί τις προδιαγραφές ασφαλείας που θέτει η Ε.Ε. Στην Κένυα, για παράδειγμα, εκατοντάδες υποθέσεις ανθρωπίνων θανάτων αποδόθηκαν στην κατανάλωση προϊόντων αραβοσίτου μολυσμένων με αφλατοξίνη πριν από μερικά χρόνια».
«Αυτό ώθησε την κυβέρνηση της Κένυας να χαρακτηρίσει επικίνδυνα 2,3 εκατομμύρια σακιά με καλαμπόκι», αναφέρει στο BBC ο Τζάγκερ Χάρβεϊ, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης του UNEP.
Οι επιστήμονες λένε ότι οι μυκοτοξίνες, συμπεριλαμβανομένων των αφλατοξινών, μπορούν να συσσωρευτούν στις καλλιέργειες λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας.
Και, πλέον, οι τοξίνες αναμένεται να μολύνουν τις καλλιέργειες σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2013 έδειξε ότι αφλατοξίνες βρέθηκαν στον αραβόσιτο που καλλιεργείται σε διάφορες περιοχές της Σερβίας, λόγω του ζεστού και ξηρού καιρού με παρατεταμένη ξηρασία κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού του 2012.
Μια άλλη μελέτη ανέφερε ότι η μόλυνση στον αραβόσιτο θα μπορούσε να καταστεί ένα ζήτημα που απειλεί τη διατροφική ασφάλεια στην Ευρώπη.
Οπως είναι φυσικό, οι διαπιστώσεις αυτές έχουν προκαλέσει συναγερμό. Ακόμη και στην Αφρική, η έρευνα κερδίζει έδαφος.
«Πρωτοβουλίες όπως η Συνεργασία για τον Ελεγχο της Αφλατοξίνης στην Αφρική έχουν συσταθεί προκειμένου να επιτευχθεί η συνεργασία μεταξύ φορέων χάραξης της πολιτικής και άλλων σημαντικών παραγόντων στην αφρικανική ήπειρο, ώστε να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτής της ιδιαίτερης πρόκλησης από κοινού», λέει ο καθηγητής Χάρβεϊ.
«Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο, όπου ο κίνδυνος μόλυνσης είναι σημαντικός και ενδεχομένως σε επέκταση και γι’ αυτό οι παρεμβάσεις που αναπτύσσονται για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος σε παγκόσμιο επίπεδο είναι καθοριστικές», επισημαίνει.
Βέβαια, τα νέα δεδομένα σε ό,τι αφορά αυτό που συμβαίνει στις καλλιέργειες στον απόηχο των ακραίων καιρικών φαινομένων δεν είναι γνωστά στον γεωργικό κόσμο σε όλες τις γωνιές του πλανήτη.
Το χειρότερο είναι ότι με το υπάρχον σύστημα των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι είδους γεωργικά προϊόντα εισάγουμε και το αν αυτά προέρχονται από περιοχές με ξηρασία και έντονη βροχόπτωση.
Η διατροφική ασφάλεια έχει πολλές πτυχές, από τις οποίες οι δύο βασικές αφορούν την ποσότητα και την ποιότητα.
Και μπορεί ως άνθρωποι να χρειαζόμαστε αρκετές θερμίδες, αλλά στις αναγκαίες και αλληλένδετες προϋποθέσεις για τη λήψη τους περιλαμβάνονται τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και ο αποκλεισμός επιβλαβών ρύπων, όπως είναι οι παθογόνοι οργανισμοί και οι τοξικές χημικές ουσίες.
Εντούτοις, η αύξηση της τοξικότητας των καλλιεργειών, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ανατρέπει τις προϋποθέσεις και κλονίζει συθέμελα τα σημερινά δεδομένα.
No comments:
Post a Comment